Türkiye'de geniş olarak kullanılan ve üretimi yapılmakta olan dokuma halıları hakkında bilgi vermeden önce halılar kabaca;
-El yapısı halılar,
-Makine yapısı halılar, olarak sınıflandırılabilir.
Makine yapısı halılar ise üç temelde gruplandırılır (Berkalp,1997).
1. Halı üretim yöntemine göre;
a) Dokuma,
b) Tafting,
c) İğneli-keçe (Nonwoven).
2. Yapılışına göre:
a) Kesik ilmeli (düz-velür),
b) Kesiksiz ilmeli (bukle tipi).
3. Kullanıldıkları yer veya koşullara göre:
a) Hafif (yatak, misafir, otel odaları gibi),
b) Orta (oturma odaları, hol ve koridorlar),
c) Ağır (genel kullanıma açık yerler;ofîsler, kütüphaneler, oteller ve okullar vs.).
Şekil 3.1'de halıların üretim yöntemine göre genel sınıflandırılması görülmektedir.
Dokuma türü makine halıları ise yurdumuzda en önemli ve en çok kullanılan makine halısı tipidir.
Dokuma tipindeki makine halıları iki ana başlıkta toplanabilir (Berkalp,1997);
1.Wilton
a) Telli Wilton,
b) Yüzyüze Wilton,
-Tek ağızlıklı dokuma,
-Çift ağızlıklı dokuma,
-Üç ağızlıklı dokuma.
2. Aksminster
a) Gripper Aksminster,
b) Royal veya Spool Aksminster,
c) Chenille Aksminster.
3.1. El Halıları
Halı dokuma normal kumaş dokusunun yüzeyinde ilme iplikleriyle zemin dokusunu kapatan hav yüzeyli dokulardır. İlme iplikleri el yardımıyla çözgüler
etrafında bağlantı oluşturularak elde edilir. Hav yüzeyini oluşturacak bu iplikler daha sonra kirkit adı verilen alet yardımıyla dokuya sıkıştırılarak halı yüzeyi oluşturulur.
El halı tezgahlan normal dokuma tezgahlarından farklıdır. Aşağıda basit bir halı tezgahının resmi görülmektedir. Bu tezgahlar dikey konumda olup çözgüyü gerdirme işlemi yan tahtalara bağlı alt ve üst levendin ters yönde hareketiyle sağlanır. Bu tezgahlarda çözgü tezgah üzerinde hazırlanır ve dokunan halı sarılmaz tezgah üzerinde döndürülerek tezgahın arka yüzüne arkaya doğru alınır.
Şekil 3.2'de bir el halı tezgahının resmi görülmektedir. Bölgesel özelliklere göre tezgahlar bazı farklılıklar göstermektedir.
El halıcılığında genel olarak dört çeşit düğüm kullanılır (Aytaç, 1997).
a) Türk düğümü (Gördes düğümü),
b) İran (sine) düğümü,
c) Tek arış üzerine düğüm, •
d) Hekim düğümü.
3.1.1. Türk Düğümü
Bu düğümde ipliğin bir ucu bir arışın (çözgü), diğer ucu ise bitişiğindeki arışın üzerine düğümlenir. Düğümlerin yönleri arış ve argaçların (atkı) durumuna göre
değişir. Türk düğümüyle dokunan halılar daha sağlam özelliktedir. Düğümlerin özelliği sebebiyle geometrik ve köşeli desenlere elverişlidir. Şekil 3.3'de Türk düğüm yapısı görülmektedir.
3.1.2. İran Düğümü
•
Bu düğümde ipliğin bir ucu bir arışın etrafına sarılır, diğer ucu ise sarılmadan bitişik ansın üzerinden üste çıkarılır. Bu düğüm çeşidinde ipliklerin uçları yakın olduğundan daha yumuşak ve daha parlak olurlar. Düğümlerin bir ucu serbest olduğundan Türk düğümüne göre daha az sağlamdır. Şekil 3.4'de İran*düğüm yapısı görülmektedir.
3.1.3. Tek Arış Üzerine Bağlanan Düğümler
*
Hav ipliği ansın üzerine bir defa düğümlenerek iplik uçları üste çıkarılır. Düğüm sıralarının dizilişi de farklıdır. Yani bir sırada düğümlenen arış diğerinde boş bırakılır. Şekil 3.5'de tek arış üzerine düğüm yapısı görülmektedir.
ı
3.1.4. Hekim Düğümü
Kaba dokunmuş halılarda kullanılır. Tek ilme kullanılarak elde edilirler. Şekil 3.6'da Hekim düğüm yapısı görülmektedir. Kolay atılabilen ancak ilmek mukavemeti az bir düğüm çeşididir.
-El yapısı halılar,
-Makine yapısı halılar, olarak sınıflandırılabilir.
Makine yapısı halılar ise üç temelde gruplandırılır (Berkalp,1997).
1. Halı üretim yöntemine göre;
a) Dokuma,
b) Tafting,
c) İğneli-keçe (Nonwoven).
2. Yapılışına göre:
a) Kesik ilmeli (düz-velür),
b) Kesiksiz ilmeli (bukle tipi).
3. Kullanıldıkları yer veya koşullara göre:
a) Hafif (yatak, misafir, otel odaları gibi),
b) Orta (oturma odaları, hol ve koridorlar),
c) Ağır (genel kullanıma açık yerler;ofîsler, kütüphaneler, oteller ve okullar vs.).
Şekil 3.1'de halıların üretim yöntemine göre genel sınıflandırılması görülmektedir.
Dokuma türü makine halıları ise yurdumuzda en önemli ve en çok kullanılan makine halısı tipidir.
Dokuma tipindeki makine halıları iki ana başlıkta toplanabilir (Berkalp,1997);
1.Wilton
a) Telli Wilton,
b) Yüzyüze Wilton,
-Tek ağızlıklı dokuma,
-Çift ağızlıklı dokuma,
-Üç ağızlıklı dokuma.
2. Aksminster
a) Gripper Aksminster,
b) Royal veya Spool Aksminster,
c) Chenille Aksminster.
3.1. El Halıları
Halı dokuma normal kumaş dokusunun yüzeyinde ilme iplikleriyle zemin dokusunu kapatan hav yüzeyli dokulardır. İlme iplikleri el yardımıyla çözgüler
etrafında bağlantı oluşturularak elde edilir. Hav yüzeyini oluşturacak bu iplikler daha sonra kirkit adı verilen alet yardımıyla dokuya sıkıştırılarak halı yüzeyi oluşturulur.
El halı tezgahlan normal dokuma tezgahlarından farklıdır. Aşağıda basit bir halı tezgahının resmi görülmektedir. Bu tezgahlar dikey konumda olup çözgüyü gerdirme işlemi yan tahtalara bağlı alt ve üst levendin ters yönde hareketiyle sağlanır. Bu tezgahlarda çözgü tezgah üzerinde hazırlanır ve dokunan halı sarılmaz tezgah üzerinde döndürülerek tezgahın arka yüzüne arkaya doğru alınır.
Şekil 3.2'de bir el halı tezgahının resmi görülmektedir. Bölgesel özelliklere göre tezgahlar bazı farklılıklar göstermektedir.
El halıcılığında genel olarak dört çeşit düğüm kullanılır (Aytaç, 1997).
a) Türk düğümü (Gördes düğümü),
b) İran (sine) düğümü,
c) Tek arış üzerine düğüm, •
d) Hekim düğümü.
3.1.1. Türk Düğümü
Bu düğümde ipliğin bir ucu bir arışın (çözgü), diğer ucu ise bitişiğindeki arışın üzerine düğümlenir. Düğümlerin yönleri arış ve argaçların (atkı) durumuna göre
değişir. Türk düğümüyle dokunan halılar daha sağlam özelliktedir. Düğümlerin özelliği sebebiyle geometrik ve köşeli desenlere elverişlidir. Şekil 3.3'de Türk düğüm yapısı görülmektedir.
3.1.2. İran Düğümü
•
Bu düğümde ipliğin bir ucu bir arışın etrafına sarılır, diğer ucu ise sarılmadan bitişik ansın üzerinden üste çıkarılır. Bu düğüm çeşidinde ipliklerin uçları yakın olduğundan daha yumuşak ve daha parlak olurlar. Düğümlerin bir ucu serbest olduğundan Türk düğümüne göre daha az sağlamdır. Şekil 3.4'de İran*düğüm yapısı görülmektedir.
3.1.3. Tek Arış Üzerine Bağlanan Düğümler
*
Hav ipliği ansın üzerine bir defa düğümlenerek iplik uçları üste çıkarılır. Düğüm sıralarının dizilişi de farklıdır. Yani bir sırada düğümlenen arış diğerinde boş bırakılır. Şekil 3.5'de tek arış üzerine düğüm yapısı görülmektedir.
ı
3.1.4. Hekim Düğümü
Kaba dokunmuş halılarda kullanılır. Tek ilme kullanılarak elde edilirler. Şekil 3.6'da Hekim düğüm yapısı görülmektedir. Kolay atılabilen ancak ilmek mukavemeti az bir düğüm çeşididir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder