Büyük Önder Atatürk tarafından 11 Temmuz 1933 tarihinde yürülüğe giren, 2262 sayılı kanunla kurulmuş olan Sümerbank, Türkiye Cumhuriyet'inin sanayileşmesinde tarihsel bir görev üstlenerek birçok ilkleri başlatmıştır.
1937'de Atatürk tarafından kurulan ve ülkemizde ilk fabrikasyon baskı yapan Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası Türk tekstil sanayiinde okul görevini de üstlenerek Türk tekstilinin gelişmesinde önemli rol oynamıştır. Yatırım yapılmayan ve yenilenmeyen fabrika, 1987 de alınan özelleştirme kararıyla 2000 yılında Adnan Menderes Üniversitesi'ne devredilerek üretime son vermiştir. Böylece Cumhuriyet eserlerinden biri yok olmuştur.
Bu araştırmanın amacı, Sümerbank Nazilli Basmaları'nın teknik desen özelliklerini inceleyerek ortaya çıkarmak ve uluslararası pazarda Türk kültürünün eşsiz sanat zevkini yansıtan tekstil tasarımcılarının yetişmesine katkıda bulunmaktır.
Bu amaca ulaşmak için; konuyla ilgili kaynaklardan literatür tarama yöntemiyle elde edilen veriler araştırmanın çeşitli bölümlerinde doğrudan ya da dolaylı alıntılarla açıklanmıştır.Tanımlar kısmında konuyla ilgili teknik terimlerin tanımları verilmiştir.Tekstil ve Sümerbank'ın tarihçesi özetlenmiş, tekstilde baskı, desen ve raport konuları çizimlerle anlatılmıştır.
Araştırmacı tarafından geliştirilen ve danışman tarafından onaylanan görüşme formu, Sümerbank desen biriminde çalışan 1 desen şefi ve 10 desenatörden oluşan 11 bireye uygulanmış, sonuçları değerlendirilmiştir.
Nazilli basma arşivini oluşturan basmalar incelenerek 90 adet örnekle sınırlandırılmıştır. Bu örneklerin özellikleri bilgi formları haline getirilmiş, fotoğrafları da eklenerek düzenlenmiştir. Bilgi formuyla belirlenen, kumaş türü, boyutları, kullanılan araç-gereç ve teknikler, baskı ve raport türü, bezeme konusu, kullanılan renkler, kompozisyon gibi özellikler değerlendirilmiş, çıkan sonuçlar çizelgelerle verilip yorumlanmıştır.
Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası'nda üretilen basmanın, eni 70 cm, bir top kumaştaki miktarı, 30-40m. arasında değişmektedir. Araç olarak dokuma tezgahı kullanılmış, gereç olarak pamuk ipliği, boya, apre kullanılmıştır. Kullanılan dokuma tekniği bezayağı olup, baskı türünü; rulo baskı ve rotasyon baskı
oluşturmaktadır.Raport türü olarak; 1/1, 1/2, 1/4 ölçüleri kullanılmıştır. Bunlardan en çok ise 1/1 ve 1/2'ninkullanıldığı saptanmıştır.
Bezemeyi oluşturan motifler; bitkisel, geometrik, sembolik(soyut) olmak üzere aç gruptan oluşmaktadır. Bunlardan en çok sırasıyla, bitkisel, geometrik, sembolik motifler kullanıldığı tespit edilmiştir.
Renk olarak 42 çeşidin kullanıldığı tespit edilmiş, bunlardan en çok beyazın (87), sonra siyahın (47) ve daha sonra diğer renklerin kullanıldığı saptanmıştır. Kumaşlar basılırken, 2-9 arası renk çeşidinin kullanıldığı, bunlardan çoğunda ise 2 ve ya üç renk kullanıldığı saptanmıştır.
Kompozisyon oluşumuna bakıldığında; yatay, dikey, serpme, verev kompozisyonların kullanıldığı belirlemiştir. Büyük bir fark ile en çok serpme desenin kullanıldığı göze çarpmaktadır.
Görüşme formuyla elde edilen sonuçlara göre; desenatör olarak çalışan bireylerin uzmanlık alanlarında yetersiz oldukları, bilgisayar teknolojisinden yeterince yararlanmadıları, desen oluştururken her türlü kaynaktan yararlandıkları, fabrikada rotasyon baskı haricinde yeni baskı teknolojilerinin kullanılmadığı saptanmıştır.
Sümerbank Nazilli Basmaları'nın oluşumunda, renk, bezeme ve kompozisyon açısından geleneksel Türk sanatlarımızın etkilerine rastlanmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder